Butle z gazami technicznymi znajdują zastosowanie w wielu branżach przemysłowych i są używane przy licznych procesach technologicznych od spawania po pakowanie żywności. Zbiorniki, w jakich się je przechowuje, są dostosowane swoją wielkością i objętością do łatwego przemieszczania w miejsce, w którym będą używane oraz wygodnego magazynowania. Po opróżnieniu butli może ona być ponownie napełniona, co znacznie zmniejsza koszt jej wykorzystywania.
Gazy techniczne i ich podstawowe zastosowania
Substancje chemiczne występujące w stanie lotnym są jednym z materiałów, które są szeroko stosowane w różnych gałęziach przemysłu jako surowiec lub materiał pomocniczy. Do najczęściej używanych należą gazy wykorzystywane do ogrzewania oraz podtrzymywania procesu spalania czy wytwarzania wysokiej temperatury, jednak równie powszechne jest posługiwanie się gazami technicznymi, przydatnymi w procesach spawania i cięcia termicznego, w przetwórstwie i przechowalnictwie produktów żywnościowych czy w procesach technologicznych, gdzie wchodzą one w reakcje z innymi substancjami lub są spożytkowywane jako katalizatory bądź dostarczają potrzebnych związków chemicznych np. do izolowania cieplnego. W większości branż wykorzystywane są zarówno gazy czyste, jak i rozmaite ich mieszanki – wyjaśnia przedstawiciel firmy Kamino, zajmującej się dystrybucją gazów technicznych.
Gazy techniczne wykorzystywane do spawania i cięcia służą zarówno do osiągania odpowiedniej temperatury powstającej wskutek ich zapłonu – w ten sposób stosowany jest m.in. tlen i acetylen powszechnie używany w tradycyjnych palnikach, jak i do tworzenia gazowej atmosfery ochronnej, zapobiegającej procesowi wchodzenia rozgrzanego metalu w reakcje chemiczne i tworzenia się tlenków – w tej roli w zależności od metody spawania znajdują zastosowanie gazy aktywne jak dwutlenek węgla oraz obojętne np. argon lub hel. Gazy techniczne są też stosowany przy cięciu plazmowym, w takiej sytuacji wykorzystywany jest m.in. azot, ale także podczas lutowania – w takich procesach używany jest np. butan.
W przemyśle spożywczym gazy techniczne są na ogół wykorzystywane podczas procesów technologicznych związanych z produkcją – np. dwutlenek węgla jest wykorzystywany do nasycania napojów i spulchniania różnych mas. Szeroko stosuje się je podczas pakowania produktów, w celu powstrzymywania procesów rozwoju bakterii oraz pleśni, a także blokowania przedostawania się innych zanieczyszczeń mikrobiologicznych. Z gazów takich jak m.in. azot lub dwutlenek węgla tworzy się atmosfery ochronne, a często również wprowadza bezpośrednio do opakowań – tak używany jest np. dwutlenek węgla powstrzymujący namnażane się bakterii tlenowych czy tlen, gdy w grę wchodzi niebezpieczeństwo rozwoju baterii beztlenowych. Gazy techniczne są też powszechnie wykorzystywane w przechowalnictwie, np. w komorach sadowniczych, gdzie przetrzymuje się owoce.
Gazy techniczne są używane do ogrzewania i podtrzymywania pracy pieców czy komór suszarniczych. Mogą być stosowane jako paliwo do pieców wykorzystywanych w piekarnictwie i cukiernictwie, do suszenia drewna, w lakierniach i przy produkcji ceramiki. Tam, gdzie konieczne jest podtrzymywanie spalania, najczęściej używane są odpowiednie mieszaniny propanu i butanu albo samego propanu. Gazy tego rodzaju znajdują zastosowanie również w gastronomii m.in. w punktach, które nie są podłączone do sieci gazowniczej lub podczas imprez plenerowych bądź w cateringu. Gazy techniczne są też powszechnie wykorzystywane w rolnictwie np. przy suszeniu zbóż.
Butle na gazy techniczne i proces ich napełniania
Gazy techniczne w zależności od swego rodzaju mogą być przechowywane w postaci skroplonej albo gazowej jako sprężone pod dużym ciśnieniem. Gazy skroplone są magazynowane pod ciśnieniem w temperaturze otoczenia, a w niektórych przypadkach w znacznie obniżonej temperaturze. Ze względu na zagrożenia związane z tym, że umieszczony w zbiornikach gaz znajduje się pod ciśnieniem, butle gazowe podlegają homologacji oraz okresowym przeglądom, które mają na celu wyeliminowanie ryzyka utraty szczelności oraz awarii stosowanych w nich zaworów. Bardzo restrykcyjne wymagania dotyczą znakowania i przechowywania butli. Jest to o tyle ważne, że w większości zastosowań wykorzystywane są butle o stosunkowo niewielkich rozmiarach, które często są przenoszone do miejsc, w których będą bezpośrednio wykorzystywane.
Dla zapewnienia bezpieczeństwa użytkowania oraz uniknięcia pomyłki poza informacjami umieszczanymi na butli w formie naklejki lub tabliczki stosuje się specjalne kody kolorystyczne ułatwiające rozróżnianie rodzajów gazów, którymi są napełniane. Podstawowym wyróżnikiem jest kolor całej butli – butle do użytku medycznego mają korpus w kolorze białym, a przeznaczone do stosowania w przemyśle spożywczym jasno-zielony. Gazy do użytku technicznego są wtłaczane do butli w kolorze szarym, choć także tu znajdą się wyjątki – butla z tlenem technicznym będzie miała korpus w kolorze niebieskim, a z acetylenem barwę kasztanową. Konkretny gaz jest również oznaczany różnymi kolorami górnej części butli znajdującej się bezpośrednio pod zaworem. W przypadku dwutlenku węgla będzie to szary, dla azotu czarny, argon to barwa ciemno-zielona, hel – brązowa, natomiast wodór czerwona.
Gazy techniczne są oferowane w zbiornikach o różnej pojemności. Większość gazów technicznych jest przechowywana w butlach o pojemności 40–50 litrów, a także mniejszych 10 oraz 20 litrowych. Mieszanki gazów takie jak propan lub propan-butan są najczęściej dostępne w butlach 11 lub 33-kilogramowych. Gazy, które są przechowywane w obniżonych temperaturach, takie jak np. ciekły azot są umieszczane w butlach kriogenicznych – naczyniach Dewara, będących rodzajem termosu albo dużych dwuściennych zbiornikach. Choć pojemności te są wystarczające przy większości zastosowań, tym bardziej że butle często są zestawiane w tzw. wiązkach butlowych, to po zużyciu gazu butle mogą nim być ponownie napełnione w odpowiednio przystosowanej rozlewni gazu. Nabijanie butli gazowych jest możliwe, jeśli chodzi o wszystkie gazy, może jednak być stosowane tylko w przypadku zbiorników, które dopuszczają taką możliwość. Pod żadnym pozorem nie wolno napełniać butli, na których znajduje się napis „Nie napełniać powtórnie”, a także takich, które nie mają wyraźnych oznaczeń certyfikacyjnych i eksploatacyjnych wytłoczonych na butli.
Napełnianie butli wiąże się z weryfikacją ich stanu technicznego. Pracownicy rozlewni sprawdzają, czy butla może być bezpiecznie eksploatowana, a więc nie jest skorodowana, odkształcona czy nieprawidłowo oznaczona. Istotne jest działanie zaworu uniemożliwiającego ulatnianie się gazu. Powodem wycofania butli z eksploatacji może być brak stabilności związany z uszkodzeniem jej podstawy. Podczas napełniania butli wtłaczany jest do niej gaz pod prawidłowym, dobranym do parametrów zbiornika ciśnieniem. Stanowisko do napełniania gazu jest wyposażone w układ pomiarowy, który pozwala na sprawdzenie wagi butli zarówno przed, jak i w trakcie tłoczenia. Po tym, jak butla osiągnie właściwą masę, jej zawór zostaje zablokowany. Fakt naładowania butli jest potwierdzany nałożeniem odpowiedniej plomby. Napełnione butle mogą być następnie przekazane odbiorcy, warto jednak pamiętać, że ich transport wymaga zachowania przewidzianych w przepisach środków bezpieczeństwa w zależności od rodzaju przewożonego gazu.
